Türk futbolunda son yılların en çok konuşulan konuları arasında, maçları yabancı hakemlerin yönetmesi geliyor. Sık sık gündeme düşen, özellikle fahiş hataların ardından kurtuluşun reçetesi şeklinde sunulan yönelimle ilgili somut adım henüz atılmasa da, konu her geçen gün daha da ısınıyor, bu yöndeki talepler yüksek sesle ve açıklıkla dile getiriliyor.
Federasyon, hakem eğitmeni olarak İskoç Hugh Dallas, hakem eğitim danışmanı olarak Hollandalı Jaap Uilenberg gibi isimleri görevlendirmiş olsa da, hakemlik müessesindeki ‘yabancılaşma’ henüz sahaya yansımış değil. Bu doğrultuda oldukça zengin bir geçmişi olan Yunanistan’ın yaşadığı sürece bir göz atmak, fikir sahibi olmamıza fayda sağlayacaktır.
İLK YABANCI İTALYA’DAN
Dünyada yabancı hakem denince akla ilk gelen ülke Yunanistan. Her ne kadar Komşu’da son yıllarda sayıları iyiden iyiye artan yerli olmayan düdük çalıcılar, kötü yönetimden şikayetçi kulüplerin talepleri doğrultusunda kadroyu genişletse de, aslında ülke futbolunda yabancı hakemlerin tarihi çok uzun zaman öncelere dayanıyor.
Yunanistan’daki bir futbol maçında ilk kez bir yabancı hakem, 1930’da oynanan Panathinaikos-Olympiakos derbisinde düdük çaldı. Bu kişi, bir Dünya Kupası’nda görev yapan ilk üç İtalyan hakemden birisi olan Rinaldo Barlassina’ydı. Yabancı hakemlere görev verilmesi, Yunan hakemlerin taraftarların gözünde itibarsızlaşmasının bir sonucu olarak, aslen 50’li yılların ortalarında moda haline geldi.
YERLİ HAKEM YOK GİBİYDİ
O yıllarda seyahat, konaklama ve yeme/içme gibi masrafları kulüpler tarafından ödenen yabancı hakemler, ülkeye çoğunlukla derbiler için geldi. Çünkü sadece büyük kulüpler masraflarını karşılayabiliyordu. İtalyanların dışında Bulgar, Rumen, Maltalı hakemler de düdük çalarken, 60’lı yıllarda vites daha da yükseltildi.
Olympiakos-Panathinaikos rekabetinin bu senelerde iyice kızışması, yabancı hakemler için Yunanistan’ı büyük bir kazanç kapısı haline getirdi. 1963-67 arası zaman onların adeta altın çağıydı. Bu dönemde sadece derbileri değil, her hafta sonu maçların çoğunu yönettiler, sayıları yerli meslektaşlarından çok fazlaydı. 1970’ler ise yurt dışından çağrılan hakemler kurumu için, uzunca bir süreliğine sonun başlangıcı haline geldi.
İtalyan hakem Rinaldo Barlassina, 1930’daki Panathinaikos-Olympiakos maçında iki takımın kaptanlarıyla.
CUNTA’NIN ÇALDIĞI PENALTI
Cunta yönetimi tarafından Panathinaikos-AEK maçına atanan Belçikalı Delcourt, son dakikada ev sahibi ekip lehine penaltı çalınca ortalık karıştı. AEK taraftarları bir sonraki maçlarını, olayı protesto ve adalet talebi haykırışlarına ayırdı. 1975’te Olympiakos ile Panathinaikos arasında oynanan Kupa finalini Gianfranco Menegalli yönetti. İtalyan hakemden sonra ülkede uzunca bir süre yabancı meslektaşları görev yapmadı.
Ta ki 2018’e kadar… İspanyol hakem David Fernandez Borbalan, PAOK-AEK kupa finaline atanana kadar… O tarihten günümüze kadar geçen (ve devam etmekte olan) sürede Yunanistan’da yeni bir ‘yabancı hakem furyası’ içerisine girildiğini söylemek yanlış olmaz.
Modern zamandaki yabancı hakemlerin kalitesi gittikçe arttı. Kalitenin yanında bu tercihin en önemli sebebi, yabancıların baskı altında kalmamaları oldu. Yunanistan’a sadece bir maçlığına gelip gittikleri için, ülkede oluşan atmosferden etkilenmediklerine inanıldı. Ancak geçen sezondan itibaren UEFA Elit kategorideki hakemler ülkedeki şiddet nedeniyle Yunanistan’a gitmeyi bıraktı ve artık çoğunlukla UEFA A kategorisinde yer alan yabancı hakemler maçlarda düdük çalıyor.
Panathinaikos’un Olympiakos’u mağlup ettiği geçen haftaki maçta Alman hakem Daniel Schlager düdük çaldı.
Yunanistan’da maç başı yabancı hakem ücretleri:
Baş hakem – 1500 euro
Yardımcı hakem – 750 euro
Dördüncü hakem – 375 euro
VAR hakemi – 750 euro
AVAR hakemi – 375 euro
GÜNEY KIBRIS’TA YERLİYE GÜVEN YOK
Yunanistan ana karasıyla yakınlığından olsa gerektirki, Güney Kıbrıs’ta yabancı hakem çok yaygın. Kulüpler yerli hakemlere güvenmediğinden dolayı yirmi yılı aşkın süredir burada İtalyan, Danimarkalı, Sırp ve Hırvat hakemler maç yönetiyor. Hakem kurulunun başında da yabancı bir isim oturuyor.
İtalyan hakem Rinaldo Barlassina, 1930’daki Panathinaikos-Olympiakos maçında iki takımın kaptanlarıyla.
Macar hakem Viktor Kassai, Çin Ligi’nde düdük çaldı.
YABANCI HAKEMLERE GÖREV VEREN ÜLKELER
Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Portekiz, Fransa, Yunanistan, Güney Kıbrıs, Tayland, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Ukrayna, Bulgaristan, Hırvatistan, Arnavutluk, Mısır.
Hakem kurullarının başındaki yabancılar:
YUNANİSTAN: Mark Clattenburg, İngiltere
Steve Bennet, İngiltere, Peter Frojdfeldt, İsveç
GÜNEY KIBRIS: Domenico Messina, İtalya
Milorad Mazic, Sırbistan
BULGARİSTAN: David Borbalan, İspanya
Viktor Kassai, Macaristan
GÜRCİSTAN: Cüneyt Çakır, Türkiye
AZERBAYCAN: Barış Şimşek, Türkiye
AVUSTURYA: Viktor Kassai, Macaristan
UKRAYNA: Pierluigi Collina, İtalya
BALKANLARDA POPÜLER
Hırvatistan’da federasyonun yabancı hakem direnci kırıldı, Alman Siebert için kesenin ağzı açıldı. Arnavutluk’ta uzun yıllar önemli maçları İtalyan hakemler yönetti. Bulgaristan’da büyüklerin isteği Belçikalılar’a yolu açtı.
Çeşitli ülkelerden gazetecilerle konuşmalarımın neticesinde, ‘yabancı hakem’ mevzusunun en çok döndüğü coğrafyanın Balkanlar olduğu sonucuna vardım. Bu bölgede konu sık sık gündeme geliyor; bazı ülkelerde uygulama safhası da işliyor.
Bölgenin iki ağır topu Sırbistan ve Hırvatistan’ın durumları birbirine benziyor. Sırbistan’da kulüpler ve futbolseverler, maçlarda kendi ülkelerinden olmayan hakemlerin görev yapmalarını istiyor.
Yerli hakemlerin yetersiz bulunmasından kaynaklanan bu durum, özellikle derbi maçlar için zikrediliyor. Bazı kulüplerin geçmişte bunu talep etmişliği bulunsa da, şu ana kadar bu doğrultuda somut bir adım atılmış değil.
Hırvatistan’da kulüpler yabancıyı istese de her seferinde federasyon engeliyle karşılaştı ama bu sene itibariyle bu direnç kırıldı. Geçen sezon Güney Kıbrıs ve Bulgaristan’dan hakemlerle bu yolun açıldığı ülkede, gelecek hafta oynanacak Hajduk Split-Dinamo Zagreb maçına atanan Alman hakem Daniel Siebert için kesenin de ağzı açıldı. Hırvat hakemlerin maç başına 500 bin, yardımcıların 280 euro aldıkları ligde Siebert’e dev maç için 6 bin, yardımcılarına 3 biner euro ödenecek.
Bulgaristan, Levski ve CSKA gibi büyük kulüplerin istekleriyle 2000’lerde yabancı hakemlere kucak açsa da, son yıllarda bu uygulamadan vazgeçti. Spartak Varna-CSKA maçında düdük çalan Hırvat Ante Culina, Ludogorets-Hebar karşılaşmasını yöneten Belçikalı Kevin Van Damme onlarcası arasında sonunculardandı.
Arnavutluk’ta İtalya ve İspanya’dan özel görevlendirmeler yapıldı. İspanyol Juan Fernandez Marin Dinamo-Tiran lig derbisini, İtalyan Marco Guida laci-Kueksi kupa finalini yönetti.
Konaklama gibi masrafları federasyon, ücretlerini ise kulüpler karşıladı. 2007-2017 arası dönemde bir çok önemli maçta İtalyan hakemler düdük çaldı. VAR uygulamasına geçiş ve Pandemi’nin etkileri nedeniyle son senelerde yabancı hakem uygulaması terk edildi.
SUUDİ ARABİSTAN: ÇAKIR DÜDÜK ÇALDI
Asya’nın futboldaki çekim merkezleri Suudi Arabistan ve Çin yabancı hakemlere liglerinde sıklıkla yer veren ülkeler arasında. Bir çok Avrupa ülkesinden önde gelen isimlere buradaki maçlarda görev veriliyor. Cüneyt Çakır da Arabistan’da maç yöneten hakemler arasında yer alanlardan.
UKRAYNA: LUCESCU’YU ÇILDIRTAN PORTEKİZLİ
Ukrayna’da 2000’li yılların başları, yabancı hakemliğin altın çağıydı. Dinamo Kiev-Shakhtar Donetsk 2004-05 kupa finalini Norveçli Terje Hauge, Metalurg-Dinamo Kiev 2005-06 kupa finalini Portekizli hakem Lucilio Batista yönetti. Metalist Kharkiv-Metalurg maçı, ünlü Slovak hakem Lubos Michel’in kariyerini noktaladığı karşılaşmaydı.
Alman Herbert Fandel, Avusturyalı Konrad Plautz, İtalyan Paolo Tagliavento, Danimarkalı Claus Larsen, İsveçli Peter Fröjdfeldt, ülkede maç yöneten bazı başka yabancı hakemlerdi.
2006-07 sezonundaki Dynamo Kiev-Shaktar maçında Portekizli hakemin kararları Shakhtar’ın başındaki Mircea Lucescu’yu çıldırttı. Hakem Paulo Costa’nın kararlarına öfkelenen Rumen teknik adam ilk devre bitiminde ‘bravo sana federasyon’ diye bağırarak başındaki şapkasını sahaya fırlattı. Bunun üzerine Portekizli hakem kırmızı kart çıkartarak kendisini oyundan attı.
Ukrayna’daki yabancı hakemler de bu şekilde zaman zaman tepki çeken yönetimler sergiledi ancak Collina’nın hakem komitesi başındaki olumlu etkisi konusunda hemfikirler.
PORTEKİZ: FRANSIZ PROTOKOLÜ
Portekiz, yerli hakemlere güvensizlikten ziyade lisanslı hakem sayısı yeterli olmadığı için yabancı hakeme yöneliyor. Fransa ile aralarındaki protokol gereği bu ülkeden hakem ithal ediyor.
Bastien Dechepy, Thomas Leonard, Jeremie Pignard Portekiz’de düdük çalan hakemlerden bazıları. Bu isimlerin az faul düdüğü çalarak maçları daha akıcı hale getirmede, yerli hakemlere esin kaynağı oldukları ifade ediliyor.
İTALYA: TEKLİF DAHİ EDİLEMEZ
Brezilya nasıl ki dünyanın futbolcu fabrikasıysa, hakemlik müessesesi için de bu yakıştırmayı İtalya’ya yapmak yanlış olmaz. Dünya futbolunu yöneten FIFA ve UEFA’da hakemlik departmanın başında an itibariyle bu ülkeden isimler oturuyor. Yeşil sahalardaki zamanlarında başarılarıyla nam salan Pierluigi Collina ve Roberto Rosetti dünya hakemliğine yön veriyor.
İtalyan hakemler ise uluslararası organizasyonlarda olduğu kadar, yabancı hakemleri tercih eden ülke liglerinin de önde gelen tercihi. Çizme’de bugüne kadar hiç bir yabancı hakem düdük çalmadı, böyle bir konu gündeme bile gelmedi. ‘Teklif dahi edilemez’ görülen bu durumun tersine ülke, kendi hakemlerini dünyanın dört bir yanına ihraç ediyor.
News
